Ik denk dat een van de meest gestelde vragen bij mijn workshops gaat over het
gebruik van een zeer simpele tool die toch bij veel mensen een enorm probleem
blijkt te zijn, de lichtmeter.
© Frank Doorhof 2012
Het meest vreemde vind ik zelf eigenlijk dat over de jaren een groot gedeelte van
de kwaliteit van mijn werk is toegeschreven aan de lichtmeter, en begrijp me niet
verkeerd, ik ben het 100% eens met de stelling dat een lichtmeter een zeer positieve
(onmisbare) toevoeging is voor een fotoshoot, vervangt hij zeker niet de creativiteit,
inzicht in licht, begrijpen van de situatie etc. maw de lichtmeter is de tool om de
basis te leggen en zeker niet het magische ingrediënt dat van elke fotoshoot een
succes maakt (pfff was het maar waar).
Zie het als Photoshop, elke dag komen er hier wel vragen binnen over hoe ik een
bepaalde foto in Photoshop bewerkt heb, welk filter er gebruikt is etc. Sterker
surf een beetje op internet en het word steeds bizarder, je ziet letterlijk mensen
foto’s posten die geschoten zijn met een opzet flitser in een thread over “how to get
the look from xxxxx”, als ik als fotograaf kijk naar de foto’s die de topicstarter wil
namaken dan zie ik in 90% van de gevallen eigenlijk direct wat er moet gebeuren, in
99% van de gevallen is het een kwestie van het licht correct neerzetten en een lichte
(soms zwaardere) toning in Photoshop, of in simpelere bewoordingen, in Photoshop
word er een kleurtje gegeven aan de foto. Veel meer is het vaak niet (uitzonderingen
daargelaten).
Nu kun je je afvragen of ik dan naar andere foto’s kijk als jij?
Nee, ik kijk alleen denk ik met een ander oog naar de foto’s, in mijn seminars begin
ik meestal met de volgende analogie:“Als iemand een viool koopt dan is hij iemand
met een viool, als iemand echter een camera koopt… dan is hij/zij fotograaf”.
© Frank Doorhof
En in die zin zit het hele probleem wat we tegenwoordig zien. Ik spreek op
dagelijkse basis fotografen die zeer druk zijn met hun werk en naast hun werk
fotografie hebben opgepakt en nu serieus aan denken zijn om “pro” te gaan. Ik vraag
ze altijd heel simpel naar de hoeveelheid werk die ze nu doen, het antwoord is bijna
altijd “Ik heb amper tijd om alle opdrachten uit te voeren”….. je zou dan zeggen “kom
op start met je bedrijf” er zit echter alleen 1 grote adder onder het gras, als je vraagt
wat ze rekenen dan kom je er al snel achter dat als ze hun baan zouden opzeggen
ze letterlijk meer dan 40 uur per dag voor 10 dagen in de week moeten werken om
hetzelfde inkomen te houden, “natuurlijk gaan de prijzen wel omhoog als ik mijn
baan opzeg” is de meest gehoorde reactie…. Wel…… welkom in de realiteit als je de
prijzen omhoog doet is er ineens een stuk minder werk.
Wij brengen regelmatig offertes uit voor opdrachten met normale reële prijzen, in
veel van de gevallen krijgen we echter te horen dat er iemand is die het voor 1/10
van de prijs (of gratis) wil doen, of dat men achteraf toch maar voor stock fotografie
gaat, dat is de normale gang van zaken bijna….. en gelukkig zeg ik bijna.
Als je je als fotograaf tegenwoordig niet wil laten voorbij lopen door mensen
die “het” gratis doen, of tegen een tarief waarvoor ze nooit een bedrijf lopend
kunnen houden moet je een paar dingen goed op een rijtje hebben.
1. De klant moet voor jou kiezen.
Wees anders dan de concurrentie, zorg ervoor dat ze echt JOUW look willen
hebben en niet een kopie van…….. natuurlijk kun je een uitgebreid diensten
aanbod aanbieden met verschillende looks, maar realiseer je altijd dat
iemand overal een sok kan kopen, maar bijna nergens die ene designer
sok met die speciale materialen en vormgeving, als jij dat product neer
kan zetten dan verkoop je, anders doe je gewoon mee in de race om de
goedkoopste op het juiste moment.
2. De klant moet vertrouwen hebben.
Niets is erger als een fotograaf die op de set nog staat te rommelen met zijn
camera, software of licht. Als je gaat schieten zorg dan dat ALLES werkt, dat
je niet hoeft te zoeken naar de “P” stand (je weet wel van Professioneel), of
dat je even niet meer weet hoe de flitser ook al weer aan moet.
Ik hoor je denken “Duh”, maar je moest eens weten wat voor verhalen we
hier soms horen, in 90% van de gevallen bv is het zo dat op een set de eerste
10-20 minuten met het model/klant worden besteed aan het goed krijgen
van het licht, in mijn optiek een dikke NO-GO. Dit zorgt er niet voor dat de
klant vertrouwens krijgt en een goed gevoel bij de sessie.
3. Het eindresultaat moet natuurlijk ogen, of in ieder geval zoals de klant dit
wil, wil de klant een over the top foto dan lever je die natuurlijk maar ga niet
proberen om problemen die op de set ontstaan op te lossen met Photoshop.
Je zult je ondertussen afvragen wat dit te maken heeft met de lichtmeter… wel daar
komen we nu bij aan.
Voor sommige mensen is de lichtmeter een tool uit het verleden, een ding dat in een
museum thuishoort, een apparaat dat de fotograaf afremt in snelheid en creativiteit,
of wel een ding….. dat tegenwoordig niet meer gebruikt dient te worden.
Om eerlijk te zijn, je kan er niet verder naast zitten.
Laten we even wat kleine mythes uit de weg helpen.
1. Langzaam
Een lichtmeter maakt je gehele workflow ENORM veel sneller. Denk je in dat
je nog voor je model/onderwerp op de set staat je alle verlichting al perfect
hebt staan, sterker dat je dit simpelweg in ongeveer 1-2 minuten neerzet,
precies zoals je wilt. De klant komt op de set, gaat staan, neemt de pose aan
en de EERSTE foto die je maakt is meteen goed, misschien niet qua pose en
expressie maar hij is meteen goed qua techniek… het is jammer om te zeggen
maar dat maakt tegenwoordig al een enorme indruk op de klant, helemaal als
je dat “truukje” keer op keer herhaald gedurende de sessie.
2. Creativiteit
Volgens sommige mensen zou de lichtmeter de creativiteit uit een set halen,
sorry voor de uitdrukking maar dat is klinkklare onzin.
Ik geef altijd als vergelijk 2 architecten die beide een huis bouwen, beide
maken het mooiste huis dat je ooit gezien hebt, zeer creatieve vormen, enorm
mooi afgewerkt en gewoon een genot om naar te kijken. Beide doen dit ook
keer op keer en voor je het weet staat de hele stad/land vol met creaties van
beide architecten. Er is alleen 1 klein probleempje. Bij de eerste de beste
harde herfst storm vallen alle gebouwen van architect 1 om, of ze brokkelen
af, de gebouwen van architect 2 blijven echter gewoon overeind staan. Hoe
kan dit ? simpel… architect 2 heeft een gekozen voor de juiste plek van de
steunmuren, de juiste fundering, de juiste berekening voor “flexibiliteit” etc.
Toch waren beide architecten gelijkwaardig van kwaliteit in hun creativiteit.
Dit voorbeeld is niet zo ver verwijderd van fotografie. Wij fotografen
vertellen een verhaal, we proberen onze kijker mee te nemen op een reis in
onze visie die wij hebben met een bepaald beeld, en het maakt in principe
niet uit of je dit doet aan de hand van het histogram, een lichtmeter, een
colorchecker of whatever, voor mijn part maak je de hele foto in Photoshop,
het EINDRESULTAAT is waarop we worden afgerekend.
Echter… waar veel mensen/fotografen niet bij stil staan is herhaalbaarheid.
Als iemand op dag 1 langskomt wil je toch wel dat die persoon
dezelfde “look” heeft als op dag 2 en dag 3, of op locatie 1 en locatie 2 etc.
Door op het histogram te vertrouwen vertrouw je feitelijk maar op 1 ding,
een grafiek (gebaseerd op de JPEG settings van de camera) waarin je de
verdeling ziet van de waardes voor de helderheid van de scene.
Neem als voorbeeld een donker model dat tegen een witte muur staat in een
witte jurk, als ik van dat model een portret maak en een full body shot zal ik
bij beide een TOTAAL ander histogram zien, immers bij het portret word de
foto voornamelijk gedomineerd door de donkere tinten van de huid, terwijl
bij de full body de foto voornamelijk licht gekleurd is. Als ik zou vertrouwen
op mijn histogram zou ik dus……… ja wat eigenlijk ?
Dit is waar de lichtmeter gebruikt moet worden, we meten opvallend licht
(gemeten naar de lichtbron toe) dat op het model valt, deze waarde zetten
we in de camera en WAT voor positie we nu kiezen, of WAT voor model er nu
komt te staan, of WAT ze ook maar draagt, zolang ze/hij op de juiste locatie
blijft staan en het licht niet veranderd qua afstand zal de belichting “perfect”
zijn. Voordeel is nu ook dat als we naar buiten gaan, een andere lichtbron
gebruiken etc. en opnieuw meten de serie die we afleveren aan de klant
allemaal voorzien zijn van de juiste helderheid, of wel het model ziet er zo uit
als ze is.
Als je deze 2 mythes leest dan zie je al snel dat het gebruik van de lichtmeter
eigenlijk helemaal niet ouderwets is, sterker met de hedendaagse lichtopstellingen,
die steeds extremer worden qua contrast ratio’s, is het meer en meer een noodzaak
om een goede meter te gebruiken.
Maar wat kun je nu zoal dan met een meter, een blogpost is te kort om alles op te
schrijven, dus ik doe het even via een kleine opsomming:
1. Snelheid.
je bent zonder twijfel veel sneller met het opzetten van je licht. Bedenk je bv dat je
aan de hand van een combinatie van reflectie en opvallend licht metingen binnen
een paar seconden een witte achtergrond kan maken die NIET het model volledig
wegblaast en daardoor detail verlies in de hand werkt of erger lensflare. Maar je
kan ook dmv een reflectie meting precies bepalen wanneer een bepaald gedeelte
van de foto zo donker word dat er geen detail meer zichtbaar is, maw je kan in een
splitsecond zien of je een invul flits moet gebruiken, of kan volstaan met bv de bruid
en de bruidegom om te keren qua positie.
2. Accuraat.
de foto’s die je maakt kloppen gewoon, mensen hebben een correcte helderheid,
omgevingen en producten zijn zoals ze horen en je werk krijgt een continue
kwaliteit dat opvalt bij opdrachtgevers.
3. Creativiteit.
als je snapt hoe licht werkt en ook snapt hoe je het kan meten dan valt er een
ENORME last van je schouders af en kun je doorwerken aan je visie op de gevoelige
plaat te krijgen, maw je hoeft je geen zorgen meer te maken over het feit of je wel
goed aan het belichten bent en of er niet per ongeluk delen in het zwart of wit
wegvallen.
Maar goed is een lichtmeter niet heel moeilijk ?
Je zou het eigenlijk bijna gaan denken niet waar?
Wel, relax maar, want het gebruik van een lichtmeter is waarschijnlijk een van de
meest simpele dingen die je hoeft te leren in je fotografie.
In het normale gebruik houd je de meter onder de kin van het model (of op een
andere plek die accuraat moet zijn), je richt naar de lichtbron toe en je krijgt
netjes de waarde waarop je de camera in stelt (in Manual), en tja…. Dat is alles
(ongelofelijk toch).
Bij reflectie metingen word het een “heel” klein beetje moeilijker. Je richt vanuit de
camera positie de meter op een onderwerp en de waarde die de meter aangeeft zal
ervoor zorgen dat het onderwerp opgenomen word met een 18% “grijs” waarde.
Je zult je in het begin even afvragen wat je daar aan hebt, echter dit is misschien
wel de meest krachtige tool die je hebt. Je kan namelijk door je apparatuur te leren
nu ZEER accuraat uitrekenen wanneer je camera geen detail meer zal laten zien in
zowel zwart als wit. Dit is van onschatbare waarde bij foto’s die een redelijk groot
dynamisch bereik hebben, en je kan feitelijk binnen twee metingen zien of je moet
bijlichten (of HDR moet gebruik) of dat je het zonder kan doen.
Voor wit hanteren we bv 2.5 stops boven 18% grijs voor theoretisch wit (vaak
hanteren we 3 stops voor perfect witte achtergronden), en voor zwart tussen de 4.5
en 5 stops onder 18% grijs voor verlies van detail (midden formaat camera’s soms
iets meer op de lagere ISO’s). LET WEL dat is dus met reflectie gemeten.
Met de kennis en een goede lichtmeter kun je dus enorm creatief werken, niet alleen
omdat je een visie hebt, maar ook omdat je door de meter eigenlijk al precies kan
voorspellen wat er gaat gebeuren en hoe het eruit gaat zien.
Ok, wat voor meter moet ik kopen ?
Nadat mensen mij zien werken met een meter (en het muntje valt) willen de meeste
mensen direct een meter aanschaffen, en zoals al eerder aangegeven is dat zonder
twijfel de beste investering die je kan doen. Maar welke moet je nu aanschaffen?
Ik gebruik zelf de Sekonic 758.
Dit is een zeer accurate meter die beschikt over 3 verschillende geheugens voor
verschillende camera’s (je kan een meter perfect op de camera/lens combinatie
instellen) en hij heeft een ingebouwde spot meter die ik enorm veel gebruik voor
achtergronden en het bepalen van het dynamische bereik van een scene/setup.
Je zou kunnen starten met een 358 van Sekonic en daar later de Spot attachement
bij kopen, nadeel is alleen dat je dan een losse attachement hebt en qua prijs niet zo
ver van de 758 af zit. Daarbij komt dat je een meter waarschijnlijk maar een keer
koopt, en de meter al je camera bodies en lens upgrades overleeft, de investering
heb je er dus eigenlijk al heel snel uit, het is een eenmalige aanschaf, dus koop dan
meteen de beste
Samenvattend
Nee ik was niet vergeten dat ik begon met een soort van business tips…. Ik gaf ook
binnen die tips aan dat je je moet onderscheiden van de “concurrentie” dat je als
het ware binnen de fotografie je “eigen stem” moet vinden, je eigen “look”… maar
ook dat je een constante kwaliteit van werk moet afleveren, snel moet werken en de
klant vertrouwen moet geven.
Laat nu net het correct gebruik van een lichtmeter je in al die facetten helpen.
Wat ik tot op de dag van vandaag nog steeds niet snap is dat mensen zich letterlijk
afzetten tegen het gebruik van de lichtmeter en fotografen die hem wel gebruiken
vaak neer zetten als “overdreven technisch”, “ouderwets” of soms zelfs “sukkels”.
Ik zou de boel eigenlijk willen omkeren, als je de lichtmeter niet gebruikt ben je
feitelijk nog met een straten boek aan het rijden terwijl we al lang over navigatie
systemen beschikken die je precies brengen bij het adres waar je heen moet,
waarom zou je dan nog met een straten boek rond rijden ?
De lichtmeter geeft je, op een presenteer blaadje, precies de waardes waarop je de
camera moet instellen om een correcte foto qua belichting te maken, hij geeft je
daarnaast de waardes om mee te werken om razendsnel een witte/zwarte of alles
daartussen achtergrond te maken (en te kunnen herhalen). Dus waarom moeilijk
doen en tijd verspillen (plus dat je klant ziet hoe je staat te stuntelen) ?
Nog een kleine opmerking over creativiteit.
Ik ben een grote voorstander van lichtmeters en colorcheckers, dit betekend dat als
ik mijn foto’s in Photoshop open ze allemaal feitelijk zo perfect mogelijk zijn qua
kleur en belichting, je zou kunnen zeggen dat ze dan niet creatief zijn… wel mijn
mening is heel simpel, daarvoor hebben we Photoshop. Binnen Photoshop kan ik
alles veranderen aan mijn foto’s qua kleur, toning, verscherping etc. maar omdat
ik een perfecte basis heb kan ik feitelijk een gehele serie exact hetzelfde afleveren
ongeacht wanneer en waar ik ze geschoten heb, de acties/plugins die ik gebruik
zullen op de gehele serie exact hetzelfde resultaat hebben omdat de basis hetzelfde
is.
Je zult er al snel achter komen dat de lichtmeter niet een belemmering is in je
creativiteit maar hem juist triggered omdat je veel sneller in staat bent de absolute
extremen van je apparatuur, licht en situatie op te zoeken en te benutten, plus je zult
met wat kennis van licht al snel merken dat je de extremen waar je vroeger tegen
aan liep nu naar je hand kan zetten en kan oplossen, en daarmee zetten we ons zelf
op een hoger platform dan de fotografen die stuntelen met licht en series afleveren
die verschillen van kleur en belichting.
Tekst en afbeeldingen © Frank Doorhof 2012
Fredrik Franzén